Đây vốn là hai chương trình lớn đã được triển khai thành công trên phạm vi toàn quốc. Do đó, việc tích hợp hai chương trình này không chỉ là giải pháp tinh gọn bộ máy, mà còn là bước ngoặt chính sách, tạo cơ hội để định hình mô hình phát triển nông thôn Việt Nam hiện đại, với nông dân là trung tâm.
Hơn 15 năm qua, hai Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững đã đem lại thành tựu quan trọng: Tỷ lệ hộ nghèo giảm nhanh, kết cấu hạ tầng được cải thiện rõ rệt, diện mạo nông thôn thay đổi căn bản. Song, vẫn còn những “nút thắt” như nguy cơ tái nghèo, nguồn lực đầu tư dàn trải, tiến độ giải ngân chậm, phong trào nhiều nơi còn thiên về hình thức…
Trong bối cảnh đó, quyết định tích hợp hai chương trình thành một khung phát triển thống nhất thể hiện tầm nhìn chiến lược của các cơ quan trung ương. Đây không đơn thuần là cộng gộp hành chính, mà là sự chuyển đổi tư duy từ giảm nghèo sang làm giàu bền vững, từ xây dựng hạ tầng sang nâng cao chất lượng sống. Nói cách khác, chính sách “hai trong một” mở ra hướng tiếp cận toàn diện. Trong đó, giảm nghèo là mục tiêu cốt lõi, xây dựng nông thôn mới là khung phát triển bao trùm, còn công nghệ, tăng trưởng xanh, hạnh phúc và an sinh xã hội được coi là những chỉ số đo lường.
Đáng chú ý, Bộ tiêu chí quốc gia mới được đề xuất thiết kế linh hoạt, phù hợp điều kiện từng địa bàn, thay cho khuôn mẫu “một tiêu chí cho tất cả”. Bên cạnh tiêu chuẩn nông thôn mới, mô hình “xã nông thôn mới hiện đại” sẽ được thí điểm, với hạ tầng thông minh, cảnh quan sinh thái, dịch vụ công chất lượng cao.
Tuy nhiên, để chính sách “hai trong một” đi vào thực tiễn, chúng ta cần đổi mới quản trị, nâng cao hiệu quả thực thi. Trong đó, mô hình quản trị hai cấp (tỉnh - xã) với nguyên tắc “6 rõ” (rõ người, rõ việc, rõ thời gian, rõ trách nhiệm, rõ thẩm quyền, rõ kết quả) cần được thực thi đồng bộ. Đồng thời, chính sách phải phát huy vai trò chủ thể của người dân. Chính quyền địa phương cần tạo điều kiện để cộng đồng tham gia từ khâu lựa chọn mô hình, giám sát đến thụ hưởng thành quả, thúc đẩy liên kết doanh nghiệp - hợp tác xã - nông dân trong chuỗi giá trị nông nghiệp.
Tiếp đến, cần ưu tiên phát triển xanh và chuyển đổi số mạnh mẽ. Bởi, xây dựng nông thôn hiện đại không dừng ở hạ tầng vật chất mà phải gắn với chuyển đổi số, thương mại điện tử, truy xuất nguồn gốc, kinh tế tuần hoàn. Những mô hình thí điểm “thôn thông minh”, “làng hạnh phúc” cần được nhân rộng, góp phần đưa nông sản Việt Nam hội nhập sâu hơn với thị trường quốc tế.
Việc phân cấp, phân quyền trong giai đoạn tới phải rõ ràng. Trong đó, trung ương giữ vai trò ban hành khung, còn địa phương chủ động lựa chọn giải pháp cụ thể, đi kèm cơ chế khen thưởng, chế tài minh bạch. Phân cấp phải gắn trách nhiệm, tránh tình trạng “xin - cho” hoặc chậm trễ kéo dài. Vốn đầu tư phải được phân bổ hợp lý, ưu tiên vùng khó khăn, địa bàn đặc thù, đồng thời huy động hiệu quả nguồn lực xã hội hóa. Mỗi đồng vốn cần được quản lý chặt chẽ, đi đúng đối tượng, tránh dàn trải và thất thoát. Đặc biệt, chính sách chỉ thành công khi người dân hiểu và đồng hành. Muốn vậy, công tác thông tin truyền thông, trong đó ưu tiên các kênh truyền thông số, cần chú trọng để tạo sự lan tỏa và đồng thuận xã hội.
Tích hợp hai Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2026-2035 là quyết sách đột phá, mở ra hướng đi mới cho nông thôn Việt Nam tiến lên hiện đại, số hóa, xanh và bao trùm, trong đó người nông dân giữ vai trò trung tâm.
Tuy nhiên, chính sách này chỉ trở thành hiện thực khi có sự đổi mới tư duy quản trị, sự quyết tâm hành động từ trung ương đến cơ sở, sự đồng hành của doanh nghiệp và sự tham gia chủ động của người dân. Khi đó, chính sách sẽ không dừng ở khẩu hiệu, mà thực sự biến mỗi làng quê thành nơi “đáng sống”, mỗi người nông dân thành “chủ thể sáng tạo và hạnh phúc”. Đó chính là con đường để đi tới mục tiêu lớn: Xây dựng nông thôn hiện đại, nông dân giàu có như chương trình hướng đến.